De relatie tussen Nederland en België loopt niet altijd van een leien dakje. Ofschoon we in Vlaanderen en Nederland, min of meer dezelfde taal spreken, zijn we vaak geen echte maar valse vrienden. Valse Vrienden was om die reden de titel van mijn boek cultuurverschillen tussen België en Nederland en hoe die overbrugd kunnen worden. Sinds enige tijd is Valse Vrienden ook als e-boek te verkrijgen, via kanalen als bol.com, managementboek.nl enzovoort. Voor Belgen en Nederlanders die elkaar beter willen kennen, gaan samenwerken of zaken met elkaar willen gaan doen is dit boek een MUST!
Belgen en vooral Nederlanders denken dat we elkaar goed kennen en begrijpen, maar in werkelijkheid blijkt dat helemaal niet te kloppen. Onderzoek heeft uitgewezen dat er geen twee aan elkaar grenzende buurlanden zo van elkaar verschillen als Nederland en België.
Het begrip ‘Valse Vrienden’ komt uit de taal. Bij talen die veel op elkaar lijken, zoals het Vlaams (Zuid-Nederlands) en het Noord-Nederlands, tref je nogal wat woorden aan die qua vorm of klank sterk op elkaar lijken, maar toch een heel andere betekenis hebben. Voorbeelden van taalkundige Valse Vrienden zijn: een kleedje ( een jurkje), een tas (een kopje), stappen (lopen), enzovoort. Veel misverstanden vormen woorden als voormiddag (ochtend), namiddag (middag). Of wat denk je van poepen (een bargoens woord in Vlaanderen wat dus niet ontlasten betekent, maar de liefde bedrijven).
Schijnbare overeenkomstigheid
Belgen en Nederlanders lopen niet alleen in de taal tegen Valse Vrienden aan maar ook op politiek, economisch en cultureel vlak. We denken dat we elkaar goed kennen en in veel opzichten verwant aan elkaar zijn, maar in de praktijk mooi niet dus.
Net als met andere buurlanden, zoals Duitsland, het geval is heeft Nederland de neiging haar kennis van en affiniteit met België te overschatten. We spreken min of meer dezelfde taal, dus de rest van de relatie zal ook wel goed zitten. Maar de Nederlandse kennis over België, over hoe het land politiek en maatschappelijk georganiseerd is, daar houdt de kennis van Nederlanders op. Veel Nederlanders weten niet eens dat België, net als Duitsland een federale staat is en dat Belgiëland maar liefst 6 verschillende regeringen kent.
Nederland denkt centralistisch en België steeds federaler
Vroeger, tot ver in de 20e eeuw was België een unitair land. Maar sindsdien heeft België een hele reeks staatshervormingen gehad waardoor, net als in Duitsland, de macht steeds meer bij de deelstaten is komen te liggen. Hierdoor is België steeds federaler geworden, terwijl Nederland door de eeuwen heen nog altijd een heel centralistisch geleid land is. Doordat in België de vroegere unitaire staat als bindmiddel verloren is gegaan heeft België ook een andere houding ten opzichte van de EU. België is als federale staat meer dan Nederland gewend te denken in federale verhoudingen. Anders dan in de tamelijk centralistisch geregeerde eenheidsstaat Nederland, hebben de Belgische deelstaten vergaande eigen bevoegdheden. Denk aan onderwijs, cultuur, media, enzovoort. Anders dan de federale Belgen, laten de Nederlanders zich daardoor vaak verrassen als ze er bijvoorbeeld zaken gaan doen.
België is katholieker dan Nederland
Belgie is in menig opzicht nog een stuk traditioneler en hiërarchieker dan Nederland. Zo rond de 80-jarige oorlog vluchtten veel mensen uit de toenmalige zuidelijke Nederlanden naar het noorden. Het waren vooral de mensen met kapitaal en brains. Zij wilden zich niet laten beperken door de katholieke kerk. In het Noorden hadden veel steden zich tot het calvinisme bekeerd. Na de vrede van Munster werd dit de overheersende religie. Het calvinisme was wars van hiërarchie, voor gelijkwaardigheid en andere vrijheden die het katholicisme door de jaren heen juist onderdrukt had.
In de Noordelijke Nederlanden die calvinistische waarden ook steeds meer de norm waardoor de kloof tussen Noord en Zuid verder toenam.
Ik zeg wel eens: in België begint Zuid-Europa. We zijn enorm verschillend. Niet dat dit erg is. Het is juist een uitdaging. Juist omdat veel in België en Nederland hetzelfde lijkt maar niet is, moeten we veel meer investeren in wederzijdse kennis en betrokkenheid! Het zal ons aan beide zijden van de grens minder wederzijdse frustratie en meer grote voordelen opleveren!
Verwarring alom had ik verwacht, toen ik vorige zomer in de Vlaamse krant De Standaard de volgende kop boven een artikel zag staan: ‘driekwart festivalgangers draagt poepbacterie’
Ging het hier om een nieuw soort geslachtsziekte, dacht ik verontrust? Want in Vlaanderen betekent poep totaal iets anders dan in Nederland. Veel Nederlanders weten niet dat het Vlaamse woord poepen namelijk een Bargoens woord is voor de liefde bedrijven. Een Vlaamse poep is in Nederland je kont of achterwerk. Die vrouw heeft een ‘schone poep, zul je een Nederlander niet snel horen zeggen. Tenzij hij in Vlaanderen behoorlijk is ingeburgerd…
Openbare wc’s zijn bacterieverspreiders als ze niet goed schoon worden gehouden
Na het lezen van het bewuste krantenartikel concludeerde ik echter dat Vlamingen het woord poep in de Nederlandse betekenis van het woord wel degelijk kennen. Nergens werd immers ter verduidelijking aangegeven dat het hier om een kak- of schijtbacterie, of als we het wat chiquer willen zeggen: om een zogenaamde fecaliënbacterie gaat. Een bacterie die in je ontlasting zit en dus eigenlijk niks met het hebben van seks te maken heeft. Als je dus op een laten we zeggen normale manier seks hebt dan wordt die bacterie niet overgedragen.
Koeienvlaai
Hoewel… Het is wel altijd uitkijken geblazen. Want het Nederlandse poepgaatje, voor de Vlamingen voor alle duidelijkheid dus het gaatje waar de kak uitkomt, dat zit vlakbij het neukgaatje, ook wel vagina, of zowel in Vlaanderen als in Nederland, in de volksmond gewoon kut genoemd. Kunt u het nog volgen? Maakt niet uit. Als u maar onthoudt dat u na wc-gebruik zowel uw Vlaamse als Nederlandse poep goed moet vegen en zeker niet moet vergeten om uw handen nadien goed te wassen. Sinds het coronavirus weten we trouwens helemaal hoe belangrijk dat is. Ook moet u opletten om terug op de festivalweide niet in een koeienvlaai of andere dierlijke uitwerpselen te gaan zitten, want zo kun je de poepbacterie ook oplopen, meldt het artikel.
De charme van de taal
Maar laten we het netjes houden. Ik wil met dit schrijfsel immers niet Herman Brusselmans naar de kroon steken… Al wil ik u de volgende waargebeurde anekdote niet onthouden: een paar jaar geleden kocht ik samen met mijn vrouw in Vlaanderen een nieuwe auto met een redelijk opvallende achterkant. Om de auto aan te prijzen zei de autoverkoper tegen haar: “vindt u ook niet dat deze auto zo’n schoon poepke heeft?” We keken elkaar aan en schoten in de lach. Niet om de draak te steken met de autoverkoper, maar om zijn liefelijke omschrijving. Noem het de charme van de taal.
Kroegje of staminee?
Taal leeft. En dat geldt niet alleen voor het woord poep, met of zonder bacteriën, maar ook voor andere woorden die vroeger alleen in Nederland maar nu ook in Vlaanderen gebruikt worden. Typisch Nederlandse woorden als kroegje (staminee) slopen vanaf de jaren zeventig steeds meer Vlaanderen binnen. Het was van voor de komst van VTM. Door het karige aanbod van de vroegere staatstelevisie BRTN, de huidige VRT, stemden veel Vlamingen op Nederlandse zenders af. Vlamingen hadden plotseling geen goesting meer in een pint, maar trek in een biertje. En wilde je er als Vlaming helemaal bijhoren dan las je niet de Knack maar Vrij Nederland. Echter de Vlaamse mediawereld emancipeerde. Of kan ik misschien beter zeggen VTM-cipeerde… Vanaf eind jaren tachtig had Vlaanderen zijn eigen pretzenders en raakten de Vlamingen wat meer vervreemd van al die Nederlandse media- en taalinvloeden.
Fruitsap wordt jus d’orange
Maar hoe komt het dan dat er de laatste tijd een heropleving te bespeuren valt van het typisch Noord-Nederlandse taalgebruik door de Vlaming? Vooral bij jonge kinderen schijnt dit het geval te zijn, schreef de krant De Morgen op 13 augustus 2019: “Mam geef mij eens de jus d’orange aan.” In plaats van “mama, mag ik van u nog een fruitsap?” Volgens de specialisten die in het artikel van De Morgen aan het woord komen, is dit vooral het gevolg van Nickelodeon en de opkomst van de nieuwe media als youtube. Veel jonge kinderen zien daar hun ‘helden’ met wie zij zich willen identificeren. Hierdoor nemen ze gemakkelijk niet alleen woorden van de andere kant van de Nederlandse grens over maar ook het Nederlandse accent.
Geruststellend: Hollands accent verdwijnt vanzelf
Een van de conclusies van het artikel in De Morgen is dat ouders met kinderen die met een Hollandse tongval praten of veel typische Noord-Nederlandse woorden overnemen, zich geen zorgen hoeven te maken. Taal leer je niet alleen via de media maar ook via vele andere kanalen, zoals je klasgenoten, je ouders en ga zo maar door. De ervaring leert dat dit on-Vlaamse accent bij oudere kinderen vanzelf weer verdwijnt, klinkt het heel geruststellend.
De Nederlandse taal in Vlaanderen en Nederland zal dus niet snel een grote eenheidsworst worden. Dit alles rechtvaardigt de conclusie dat het zuid- en het Noord-Nederlands niet significant naar elkaar aan het toegroeien zijn. Vlamingen en Nederlanders hoeven dus niet te vrezen dat ze in de toekomst elkaar beter zullen verstaan en begrijpen…
Over de auteur Evert van Wijk is Nederbelg en woonde de voorbije 30 jaar afwisselend in Vlaanderen en Nederland. Hij is auteur van verschillende boeken over cultuurverschillen tussen België en Nederland. Zijn laatste boek, Valse Vrienden, verscheen eind 2016. Het is uitgegeven bij Scriptum.nl en verkrijgbaar bij de betere boekhandel.Voor meer informatie: www.cultuurverschillenbelgienederland.nl Hij houdt ook een blog bij over dit onderwerp dat aan deze website verbonden is.
In België was er een raid op straatnamen die verwezen naar Leopold II die in de Congo bij de autochtone bevolking handjes zou hebben laten afhakken. Ook werd door gemaskerde mannen een standbeeld van hem in de brand gestoken. In Amerika werd Columbus van zijn sokkel gehaald en in de UK moesten geschiedkundige grootheden als Churchill en Gladstone eraan geloven. Intussen kijkt in Vlissingen Michiel De Ruyter voorlopig nog vastberaden over de zee uit. Al gaan er ook stemmen op om ook hem in zee te donderen. De vermoorde George Floyd heeft wereldwijd heel wat losgemaakt. Maar intussen stel ik me wel de vraag of dit de manier is waarop we in België en Nederland racisme op de agenda moeten krijgen?
Michiel de Ruyter was zeeheld maar was ook betrokken bij de slavenhandel
Laat er geen twijfel over bestaan: racisme is verwerpelijk. Er zijn geen verzachtende omstandigheden als het gaat om de moord door een witte agent op George Floyd. Die agent mag zijn verdiende straf niet ontgaan!
Maar de beeldenstorm die momenteel over de wereld raast is niks meer en niks minder als je reinste cultuurbarbarisme. Je mag nooit je eigen geschiedenis ontkennen hoe heldhaftig of hoe verwerpelijk sommige onderdelen daarvan ook zijn. Het is een totaal verkeerd signaal om de strijd tegen racisme aan te gaan door je eigen erfgoed te vernietigen. Bovendien polariseert het onnodig de relaties tussen witte en gekleurde mensen.
Taliban taferelen
Dingen uit het verleden, bekijken met de bril uit het heden. En dan bepalen dat mensen als bijvoorbeeld Churchill racisten zijn, is tenenkrommend. Om vervolgens als een soort taliban alle geschiedkundige symbolen waar wij in onze westerse cultuur met z’n allen vaak zo trots op zijn, uit te gommen alsof die mensen nooit bestaan zouden hebben. Kan het nog gekker?
In Amerika werd zelfs een standbeeld van Columbus van zijn sokkel gehaald. Alsof het zijn schuld was dat de Indianen in Noord-Amerika grotendeels zijn uitgeroeid. Een vorm van omgekeerd negationisme, of is het eerder een extreme vorm van oikofobie. Dit alles is zo polariserend en de al dan niet gekleurde medemens bewijst zich daar absoluut geen dienst mee.
Waar ligt trouwens de grens? Gaan we in Nederland straks ook Maxima haar koninginnentitel afnemen, omdat haar vader in Argentinië deel uitmaakte van de junta? En als we consequent zijn, wat gaan we dan doen met al die standbeelden van Stalin in de landen achter het voormalige ijzeren gordijn? Alsof deze dictator met misschien nog meer bloed aan zijn handen als Adolf Hitler, nooit bestaan zou hebben? Zo ga je echt niet leren van je fouten uit het verleden.
Geschiedsvervalsing
Om de beelden en de namen van onze vroegere bekende Nederlanders en Belgen zomaar uit de geschiedenisboekjes weg te gommen doe je aan geschiedsvervalsing. We gaan in Nederland toch ook niet Jan Pieterszoon Coen uit de geschiedenisboekjes schrappen of het standbeeld van Michiel de Ruyter op de boulevard in Vlissingen in zee donderen omdat zij bij de slavenhandel betrokken zouden zijn geweest? Ik denk dat Nederland, Amsterdam misschien uitgezonderd…, dan te klein is.
Tot slot moet je niet vergeten dat door je eigen geschiedenis te ontkennen je hiermee grote delen van de autochtone bevolkingsgroepen in Nederland en België tegen het zere been schopt. Los van het feit dat dit niet nodig is, helpt het juist dat kennis van je eigen geschiedenis heel goed is om ook de minder fijne historische kantjes te leren kennen en daarvan te leren, zodat we onze fouten niet hoeven te herhalen!
Als er één ding duidelijk is, dan is het dat de cultuurverschillen tussen de landen in Europa een behoorlijke doorwerking hebben in de wijze waarop de verschillende lidstaten met de coronacrisis omgaan. Niet dat de maatregelen in de kern zoveel onderling van elkaar verschillen, maar wel de wijze waarop ze worden gehandhaafd. Vooral Nederlanders en Vlamingen in de grensstreek zal dit niet ontgaan zijn.
Cultuurverschillen tijdens en Corona-epidemie
In de Noordelijke Europese landen wordt in de strijd tegen corona vooral geappelleerd aan het gezonde verstand van de burger. Premier Rutte had het in Nederland over een intelligente lock down. Een prachtige frame trouwens. Want hiermee zei hij eigenlijk: wij in Nederland doen het slimmer dan elders, omdat we geloven in het het gezond boerenverstand en de verantwoordelijkheidszin van de bevolking. Tegelijkertijd maakte hij op die manier de Nederlander mede-eigenaar van het Coronaprobleem en het wensgedrag dat hij nastreefde.
Essentiële verplaatsing
In tegenstelling tot vele Zuid-Europese landen kunnen Nederlanders tijdens de coronacrisis vrij in de auto stappen en naar de andere kant van het land rijden, zijn de meeste winkels, bouwmarkten, evenals stadsmarkten gewoon open gebleven. In Belgie was dat allemaal niet mogelijk, uitgezonderd sinds kort tuincentra, DoeHetZelf-zaken, enzovoort. Als je er met je auto geen ‘essentiële’verplaatsing doet, word je nog altijd zonder pardon op de bon geslingerd. Ook blokkeren de Belgen al een tijdje de grens met grote betonblokken om het grenstoerisme en -shoppen tegen te gaan.
Geen Holland-België-wedstrijd
Of de Belgische coronamaatregelen tot meer of minder resultaat zullen leiden, dan de Nederlandse, zullen we waarschijnlijk nooit weten. Afhankelijk van de bronnen die je raadpleegt, verschillen de cijfers nogal. Maar laten we van de Corona-crisis alsjeblieft geen wedstrijd Holland-België maken, zoals zojuist een Belg deed bij de notenkraam op de markt in het Zeeuwse Middelburg. Hij ging er prat op dat hij deze morgen met zijn fiets de blokkade had omzeild en vond de Nederlandse aanpak maar niks.
In de basis verschillen de Corona-maatregelen niet zoveel. Wel in de wijze waarop ze worden gehandhaafd. Als de Nederlandse bevolking zou worden geconfronteerd met de Belgische handhavingsaanpak dan zou in Nederland bij wijze van spreken de revolutie uitbreken. Nederlanders pikken het eenvoudigweg niet om door de staat zo opgesloten te worden. Niet dat Nederlanders zo anarchistisch zijn en de bevelen van de overheid zomaar aan hun laars lappen. Maar zolang ze niet overtuigd zijn van het nut en de noodzaak van de maatregelen, zullen ze loud & clear protesteren.
Sterke sociale controle
Zijn de maatregelen aanvaard – hebben ze met andere woorden maatschappelijk draagvlak- dan zal in Nederland een sterke sociale controle de puntjes op de i zetten. Want in Nederland gaan we er altijd samen voor. Samen tegen het water. Samen achter het Oranjeteam. ‘Samen tegen het coronavirus. Vraag een Nederlander dus niet om regels na te leven die volgens zijn overtuiging naast de kwestie zijn. Dan toont hij al snel burgerlijke ongehoorzaamheid en zoekt hij het debat op.
Achterpoortjes
Nu is de Belgische bevolking ook niet zo gezagsgetrouw, maar toch is het daar anders. ‘Law and order’ speelt er veel sterker. De overheid vindt dat de regels moeten worden nageleefd en zonder al te veel te mokken gaat men daar in de regel vrij snel mee akkoord. Dit is vooral te verklaren vanuit een andere geschiedenis. Belgen, Vlamingen hebben wat België betreft nauwelijks een natiegevoel. Vreemd is dat niet als je ziet dat het Belgische grondgebied de laatste 400 jaar vele verschillende overheersers heeft gekend. Als je niet deed wat de overheerser je opdroeg, dan ging je kop eraf. Je zou dus wel gek zijn om (openlijk) te laten zien dat je niet akkoord ging met (strenge) regels. Tegelijkertijd ontwikkelden de inwoners van dat land j een ongekend talent om de regeltjes te ontduiken. Ja zeggen en nee doen.Achterpoortjes vinden, soms zelfs letterlijk. Zoals die fietser die al slalommend tussen de betonblokken van de wegblokkades zijn overheid toch lekker te slimaf bleek te zijn. In die zin zijn zowel Belgen als Nederlanders in de kern anarchisten maar dan wel op verschillende gronden…
Over de auteur
Evert van Wijk is Nederbelg en woonde de voorbije 30 jaar afwisselend in Vlaanderen en Nederland. Hij is auteur van verschillende boeken over cultuurverschillen tussen België en Nederland. Zijn laatste boek, Valse Vrienden, verscheen eind 2016. Het is uitgegeven bij Scriptum.nl en verkrijgbaar bij de betere boekhandel.Voor meer informatie: www.cultuurverschillenbelgienederland.nl Hij houdt ook een blog bij over dit onderwerp dat aan deze website verbonden is.
De Belg vindt het uit, de Nederlander gaat ermee aan de haal. Zo gaat het vaker. En zo ging het misschien ook wel met de ingenieuze uitvinding van de Vlaming Eric Vekemans waarmee een slimme Nederlander vervolgens aan de haal ging..
Cultuurverschillen:Belg maakt het, Nederlander verkoopt het
Eric Vekemans kreeg van zijn gemeente Brakel geen toestemming om een inpandige garage in zijn woning te bouwen. Waarschijnlijk om het dorpsaanzicht niet te schaden.
Maar zoals een echte Belg betaamt, ging hij niet bij de pakken neerzitten. Hij ging op zoek naar een achterpoortje en kwam met de volgende constructie op de proppen: een draaiende gevel, zie filmpje hierboven.
Iedereen tevreden: Eric, omdat hij alsnog een inpandige garage had waar hij zijn geliefde vierwieler in kwijt kon. En ongetwijfeld ook de gemeente Brakel. Want het dorpsaanzicht ter hoogte van het pand van Fons bleef even lelijk als voorheen.
Beter goed gejat dan zelf slecht uitgevonden
Beter goed gejat dan zelf slecht uitgevonden, zal de Fries Hayo de Vries uit Woudsend misschien gedacht hebben. Hij had een 19e eeuw arbeiderswoning aangeschaft, maar mocht er net als Eric Vekemans ook geen garage in bouwen van de gemeente. Het dorpsaanzicht zou teveel geschaad worden. Maar Friezen zijn koppig. Nog koppiger dan Hollanders. Dus deze Fries kwam, mogelijk geïnspireerd door Eric Vekemans op het idee om de volgende constructie in zijn gevel aan te brengen.
Zoals op het filmpje van Hayo te zien is, ziet het er bij hem allemaal wat strakker en minder arbeidsintensief uit om zijn automobiel naar binnen of naar buiten te rijden. Geen gedoe met oprijplaatjes en een geveldeel dat manueel weggedraaid moest worden alvorens zijn vierwieler naar binnen of naar buiten gereden kan worden, maar een volautomatische wegklapbare gevel. Nederlanders, maar ook Friezen houden immers van efficiëntie…
Maar behalve efficiëntie, zit ondernemerschap de Nederlanders ook behoorlijk in de genen. Via de website van Hayo de Vries kunnen geïnteresseerden de tekeningen van zijn ingenieuze draaibare gevelsysteem bestellen. Maar alvorens de tekeningen worden toegezonden, moeten er eerst keiharde dukaten op de bankrekening van Hayo worden overgemaakt. Hij had er met andere woorden maar meteen ook een business van gemaakt.
En als we het dan toch over cultuurverschillen hebben; zo gaat het vaker… De ingenieuze Belg vindt het uit en de commerciële Nederlanders gaat er vervolgens mee aan de haal.
